Szczytniki


Szczytniki – wieś położona na trasie Busko – Zdrój – Stopnica. Jej zabudowa zgrupowana jest przy jednej ulicy wiejskiej z Zaborza, w części południowej, krzyżującej się z drogą z Janiny do Stopnicy. Nazwa wsi zapisywana była jako Scithniky, która nawiązywała do słowa Szczytniki, a oznaczała w średniowieczu osadę służebników, wytwarzających tarcze obronne. Jest to stare gniazdo rodu Janinów, którzy mieli swoją rezydencje gdzieś w okolicy. Herb Janina, jakiego używał ród rycerski Janinów, prezentuje na polu herbowym tarczę określaną słowem szczyt. Adam Szelągowski przywołuje tu ciekawa zapiskę: „ …de clenodio Sczitwijsczice ac de proclamacione Janina…” według której, ród ten i herb jego powinien brzmieć „Szczytowczyc”, a jego zawołaniem było: Janina.

Jan Długosz tak pisze o wsi, w kronikach z roku 1470 – 1480: „ wieś o nazwie Scithniky, dziedzictwo Mruka nieznanego herbu, położona w parafii Janina, posiada łany kmiecie, z których dziesięcina snopowa i konopna jest oddawana do kościoła w Daleszycach, zaś z ról folwarku rycerskiego kościołowi  w Janinie”.

W roku 1508 jako właściciel części wsi wymieniany jest Zbigniew Borczyński,  a drugiej części Stanisław  Stawicki. W latach 1578 – 1589 właścicielem wsi był Jan Kołaczkowski. W roku 1579 wieś liczyła 6 kolonistów osadzonych na 3 łanach, 2 zagrody, 1 chałupnika, 4 komorników i 4 biednych.

W latach 1695 – 1728 wieś należała do majątku Antoniego Dembińskiego herbu Rawicz, który po jego śmierci odziedziczyła wdowa wraz z synem Wincentym, wtedy do majątku należały wsie: Grabula, Janina, Kołaczkowice, karczma Bugaj z gruntami, Szczytniki, Zaborze.

W początkach XIX w. Szczytniki były wsią nieźle zagospodarowaną.  Na mapie Galicji Zachodniej oszacowano tu 24 domy, 20 mężczyzn, 10 koni. Posiadał ją wtedy Marcin Badeni herbu Bończa, mąż stanu z okresu Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, senator, wojewoda, fundator kościoła w Janinie. Wtedy we wsi istniały takie oto zabudowania dworskie: dwór i zabudowania gospodarcze: folwark z drewna, obora z drewna, stodoła z drewna w podkowę, karczma z drewna, druga stodoła z drewna i chrustu. W roku 1824 wieś dziedziczył Sebastian hrabia Badeni uczestnik wojny polsko – rosyjskiej w 1831 roku. W roku 1872 folwark Szczytniki został oddzielony od dóbr Kołaczkowice i miał wtedy 569 mórg rozległych, z czego grunta orne zajmowały 259 mórg, łąki 41, pastwiska20, las 246, a nieużytki i place 10. Budynków murowanych było 9, osadników 25. W roku 1883 wieś liczyła już 36 osadników.

Źródło: D. Kalina, M. Mirowski „Miasto i gmina Stopnica. Dzieje i zabytki”

Przekaz ustny mieszkańców.